Het geregistreerd partnerschap werd in Nederland ingevoerd op 1 januari 1998. Volgens het CBS waren er in 2008 10.860 partnerschapsregistraties, iets meer dan in 2007 en 2006.

Het KNB stelt voor het af te schaffen, omdat het weinig verschilt van het huwelijk.

Juridisch

De wettelijke basis van het geregistreerd partnerschap is te vinden in de artikelen 77a en 80a t/m 80g van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek. (Personen- en familierecht).

In de Nederlandse wet staat een geregistreerd partnerschap vrijwel gelijk aan een huwelijk. Sinds 1 april 2014 worden ook de man en vrouw uit een geregistreerd partnerschap automatisch ouder van de kinderen die na sluiting van het partnerschap geboren zijn. Een verschil met het huwelijk is nog dat bij het sluiten van een geregistreerd partnerschap het uitspreken van het Ja-woord niet verplicht is. Bij partners van gelijk geslacht moet de partner om het juridisch ouderschap te verwerven de kinderen adopteren van de partner die al juridisch ouder is - door geboorte als het een vrouw betreft; door erkenning of juridisch vaderschap door een eerder huwelijk als het een man betreft; of in beide gevallen door een eerdere adoptie. De partners kunnen gezamenlijk adopteren .

Artikel 80b bepaalt dat op een geregistreerd partnerschap Titel 6 (rechten en verplichtingen van echtgenoten), Titel 7 (de wettelijke gemeenschap van goederen) en Titel 8 (huwelijkse voorwaarden) van overeenkomstige toepassing zijn met uitzondering van het omtrent scheiding van tafel en bed bepaalde. Volgens het wetsvoorstel Wet scheiden zonder rechter wordt hieraan toegevoegd (een versoepelde) Titel 9 (ontbinding van het huwelijk) met uitzondering van artikel 149 onder d (ontbinding van het huwelijk na scheiding van tafel en bed). De aparte regels voor ontbinding van een geregistreerd partnerschap verdwijnen. Niet alleen een geregistreerd partnerschap maar ook een huwelijk kan dan onder voorwaarden (werderzijds goedvinden, geen minderjarige kinderen) zonder tussenkomst van de rechter ontbonden worden bij de burgerlijke stand. Ook het inschakelen van een advocaat of notaris is niet meer verplicht. Er is een wachttijd van 14 dagen na de aanvraag.

Per 1 maart 2009 is de Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding in werking getreden. Sindsdien is de flitsscheiding daarom niet meer mogelijk. Een belangrijke reden voor afschaffing was dat de flitsscheiding in andere landen vaak niet werd erkend. Mensen die gescheiden zijn via een flitsscheiding zouden zich dan in het buitenland schuldig kunnen maken aan bigamie, indien zij in het buitenland zouden hertrouwen.

Er bestaat ook fiscaal partnerschap.

Het ontbinden van een geregistreerd partnerschap wordt ook wel partnerschapsscheiding genoemd.

Het equivalent in België is de wettelijke samenwoning, dat een "tussenvorm" is tussen het feitelijk samenwonen en het huwelijk. Bij wet van 23 november 1998 werd hiervoor artikel 1476 in het Burgerlijk Wetboek ingevoegd. Het wettelijk samenwonen is mogelijk tussen eender welke twee personen die een woning delen, dus van hetzelfde of verschillend geslacht, al dan niet familie, en al dan niet met een seksuele relatie.

Twee mensen die (wettelijk of feitelijk) samenwonen kunnen specifieke voorwaarden van het samenwonen regelen in een samenlevingscontract, maar dit is niet verplicht.