Een voorwaardelijke straf is in het strafrecht een straf die wordt opgelegd door een rechter.
Een ‘voorwaardelijke straf’ houdt in dat de straf wel wordt uitgesproken, maar dat deze niet ten uitvoer wordt gebracht. Wanneer de dader opnieuw de fout in gaat, of bepaalde voorwaarden die de rechter gesteld heeft negeert, kan de straf alsnog tot uitvoering worden gebracht. Het nieuwe delict moet dan wel van gelijkwaardige aard en ernst zijn, als het delict waarop de voorwaardelijke straf gesteld is. De periode waarover de mogelijkheid van voorwaardelijke straf bestaat heet de proeftijd.
Wanneer tijdens de straf besloten wordt tot eerdere vrijlating onder beperkingen wordt gesproken van voorwaardelijke invrijheidstelling. De periode tussen het ingaan en vervallen hiervan wordt ook wel aangeduid als parooltijd.
Proeftijd
Binnen het strafrecht wordt met proeftijd de periode aangegeven waarin een door de rechter opgelegde voorwaardelijke straf ten uitvoer wordt gelegd als de veroordeelde opnieuw in de fout gaat, of zich niet aan door de rechter bepaalde voorwaarden houdt. Als de veroordeelde zich binnen die periode dus correct gedraagt komt de voorwaardelijke straf dus te vervallen.
België
In het Belgische strafrecht is de correcte term ‘straf met uitstel’ (Uitstel van de tenuitvoerlegging) dewelke wordt geregeld door de “Wet betreffende de opschorting, het uitstel en de probatie” van 29 juni 1964. Deze straf kan eventueel gekoppeld zijn aan enkele voorwaarden (de zogenaamde probatievoorwaarden) gedurende een proeftermijn.